Straen

Created by: Mooskey
Created on: 15-04-17 12:04

Nodweddion Straen

1 of 42

Esboniad Biolegol 1: Straen Llym a Adrenalin

Esboniad biolegol o straen wedi cael ei rhannu i fewn i ddau:
- Straen Llym (byr tymor)
- Straen Cronig (hir dymor)

2 of 42

EB1 - Llwybr SAM

Llwybr SAM
- Pryd mae person neu anifail yn wynebu bygythiad, mae'r hypothalmws yn yr ymennydd yn cael ei rhybuddio a cyn cydlynu ymateb gan y System Nerfol Awtomatig (ANS)
- Hyn yn ennyn (arouses) y Gangen Sympathetig y ANS
- System Nerfol Sympathetig yn anfon neges i'r Medwla Adrenal (rhan o'r chwarren adrenal) i rhyddhau hormonau Adrenalin a Noradrenalin.
- Hormonau yma yn cylchredeg trwy'r corff ac yn targedu organau allweddol fel y calon a cyhyrau, sy'n achosi'r calon pwmpio yn gyflymach a pwysedd y gwaed i cynyddu.
- Pryd mae'r bygythiad wedi gadael mae'r ymateb yna cael ei lleihau gan y Gangen Parasympathetig y ANS.

3 of 42

EB1 - Ymateb Ymladd neu Ymyrrid

System SAM yn cael ei nabod fel y ymateb ymladd neu ymyrrid oherwydd y newidiadau sydd wedi cael ei achosi gan y rhyddhad o adrenalin a noradrenalin sy'n paratoi y corff ar gyfer ymladd neu ymyrrid.
Corff yn anfon gwaed oddi wrth prosesau nad sy'n hanfodol, ac yn anfon i llefydd lle mae ei angen.
Ocsigen yn cael ei cludo i cyhyrau er mwyn galluogi nhw i gweithio yn galetach
Storfa egni yn cael ei rhyddhau ac mae ein synhwyrau yn cael ei hogi i fod yn fwy ymatebol i'r amgylchedd
Pibellau gwaed yn y chwarren boer yn cael ei cyfyngu, mae'r ceg yn mynd yn sych ac rydym yn chwysu i oeri y system sy'n gorweithio
Mae hyn yn paratoi y corff i wynebu y dirboenwyr trwy darparu y andnoddau sydd angen i ymateb yn ymysodol (ymladd) neu'n amddiffynnol (ymyrrid)

4 of 42

EB1 - Cysylltiad i Esblygiad

Ymateb ymladd ymyrrid wedi esblygu fel strategaeth ymaddasol i delio gyda bygythiadau roedd ein hynafiad yn wynebu yn y EEA.
Roedd y dirboenwyr oedd rhaid i nhw wynebu angen ymateb mwy egniol, megis gwynebu llew.
Straen byd modern yn fwy tebygol o gael ei achosi gan dychryn sydyn.

5 of 42

EB1 - Effaith ar y Galon

Lefelau uchel o adrenalin a noradrenalin yn cael effaith uniongyrchol ar y galon, sydd wedi gael ei gysylltu i Anhwylderau Cardiofasgwlaidd
- Stroc
- Trawiad ar y galon
Cynnwf sympathetig yn achosi'r galon i gweithio yn gaeletach ac yn gyflymach
Pwysedd gwaed yn codi o ganlyniad i pibellau gwaed cael ei cyfyngu
Rhydweliau yn gallu cael ei flocio o ganlyniad i plac dod yn rhydd o waliau y pibellau gwaed
Person sy'n profi rhyddhad o adrenalin fel ymateb i staren yn gallu achosi problemau ar y galon
Timo Heidt et al (2014)
- Astudiaeth ar llygod a staff meddygol oedd yn gweithio ar wardiau straenus
- Yn achosion lle roedd gan y unigolion oedd yn cael rhydweliau trwchus, reodd y straen ychwanegol yn arwain i cynnydd yn y nifer o celloedd gwyn y gwaed sy'n ymladd yn erbyn clefydau.
- Celloedd gwyn y gwaed yn achosi llid (inflammation) ac yn cynhyrchu briwiau (anafau bach)
- Platennau gwaed a proteinau ceulo (clotting) yn rhuthro i llewnwi y anaf, sy'n cynyddu y risg o geulio sy'n gallu arwain i trawiad ar y galon

6 of 42

EB1 - Gwerthuso - Tystiolaeth Cefnogol

Jonathan Leor et al (1996)
- Cynnydd mewn y nifer o marwolaethau wedi achosi gan problemau cardiofasgwlaidd ar y dydd o'r ddaeargryn Northridge California yn 1944.
- Trwy defnyddio ddaeargryn yn darparu cyfle unigryw i asesu effaith straen llym heb angen ysgogi un o fewn awyrgylch labordy.
- Cefnogi y cysylltiad rhwng straen, adreanlin a probelmau ar y galon
Cyflwyr o enw straen cardiomyopathi
- Effeithio pobl gyda sy'n dioddef a straen emosiynnol difrifol
- yn aml yn cael ei cam diagnosis fel trawiad ar y galon, ond yn golygu fod rhyddhad mawr o adrenalin yn parlysu hanner gwaelod y galon, sy'n golygu fod y top angen gweithio yn galetach.
- Gallu achosi marwolaeth, ond mae rhan fwyaf o pobl yn gwneud adferiad llawn.
- Dangos bod adrenalin yn cael ei rhyddhau fel ymateb i staren llym ac yn gallu cael effaith negyddol ar y galon.

7 of 42

EB1 - Gwerthuso - Efallai nad ydy straen yn ffacto

Joel Dimsdale (2008)
- Uwcholeuodd Dimsdale yn adolygiad ar y perthynas rhwng straen a problemau cardiofasgwlaidd fod rhaid iddynt fod yn ofalus pryd rydym yn dweud fod straen yn achosi clefyd y galon oherwydd mae yna nifer o factorau arall sy'n gallu cael effaith fel ysmygu
Liu et al (2015)
- Data sydd wedi cyhoeddi yn ddiweddar fel rhan o'r 'UK Million Women Study' yn awgrymu fod data blaenorol wedi methu i cyfeiro yn llawn y problem o achos ac effaith.
- Liu et al yn awgrymu fod pobl sy'n sal yn adrodd lefelau uwch o straen ac yn llai hapus yn hytrach na'r ffordd arall rownd - straen sy'n achosi'r salwch.
- Ymchwilwyr wedi dadansoddi data o mwy na 700,000 o fenywod oedd wedi llewni i fewn y holiadur am ei hapusrwydd, ei bywyd, a statws iechyd.
- 10 blwyddyn yn ddiweddarach, roedd tua 4% or cyfrangowr wedi marw.
- Graddfa marwolaeth ddim yn fwy ymysg y rhai anhapus i gymharu a'r rhai hapus
- Awgrymu fod straen ddim yn ffactor achosol yn problemau fel clefyd y galon.

8 of 42

EB1 - Gwerthusaid - Gwahaniaethau Gender

Un problem gyda ymchwil i fewn i ymateb ymladd neu ymyrrid yw ei fod yn tueddu o focysu ar dynion ac mae'n posib bydd menywod yn ymateb yn gwahanol.
Shelley Taylor et al (2000)
- Yn galw ymateb benywaidd i straen yw 'tend a befriend'.
- Yn y EEA, ymaddasol i fenywod i delio gyda straen trwy meithrin eu ifanc (tend) a creu rhwydweithau cymdeithasol gyda menywod eraill (befriend)
- Os roeddent yn rhedeg i ffwrdd o'r bygythiad byddant yn rhoi ei plant at risg.
- Gall y ymateb yma achosi gan y rhyddhad o Oxytocin (hormon cariad) sy'n creu yr unigolyn fwy hamddenol ac yn lleihau y ymateb ofn.
- Oxytocin yn cael ei rhyddhau yn mewnywod ac dynion fel ymateb i straen, ond mae astudiaeth ar llygod mawr wedi dangos for yr hormon yn cael ei rhyddhau mwy yn fenywod.
- Dynion yn cynyrchu lefelau uchel o Testosterone pryd mae nhw o dan straen.
- Testosterone yn leddfu effaith Oxytocin.

9 of 42

EB1 - Gwerthusiad - Her V Bygythiad

Jim Blascovich a Joe Tomaka (1996)
- Awgrymu bod gwhaniaeth yn y ffordd mae ein corff yn ymateb i sefyllfaoedd straenus yn dibynnu os rydym yn gweld y digwyddiad fel bygythiad neu her.
- Os rydym yn gweld hi fel her, mae ein pibellau gwaed yn ymlacio, mae'r calon yn curo yn fwy pwerus a mae perfformiad yn tebygol o gwella.
- Os mae'r digwyddiad yn cael ei gweld fel bygythiad, mae'r calon yn curo yn gyflymach.
Jeremy Jamison et al (2012)
- Dynrannu cyfranogwyr ar hap i 1 allan o 3 amodau ac yna cafodd tasg straenus oedd yn cynnwys gwneud araith o blaen 2 arslywyr oedd yn darparu adborth negyddol.
- Dangos fod focysu ar dim ond bioleg ymateb straen, gallwn fod yn anwybyddu pwysigrwydd agwedd seicolegol o straen.

10 of 42

EB2 - Cortisol a Straen Cronig

Yr ail esboniad biolegol am straen yw cortisol a straen cronig
Delio gyda straen hir dymor
Fel rhan o'r esboniad mae'r hormon cortisol yn cael ei rhyddhau
Fel adrenalin, mae cortisol yn paratoi y corff i wynebu straen
Ond os mae gormodedd yn cael ei rhyddhau gall achosi problemau i'r system imiwnaidd

11 of 42

EB2 - Y Echelin HPA

Pryd mae straen yn cael ei adnabod, mae'r ymateb SAM yn cael ei sbarduno, ar yr un pryd mae'r ail esboniad sy'n arafach yn cael ei sabrduno hefyd.
Hypothalwms yn cynhyrchu hormon rhyddhau corticotropin (CRH) i fewn i'r llif gwaed.
Mae hwn yn achosi Chwarren Bitwidol i rhyddhau Hormon Adrenocorticotropin (ACTH)
Yna yn ysgogi y Cortecs Adrenal i rhyddhau y hormonau megis Cortisol.
Tystiolaeth o gweithred o HPA fel ymateb i straen wedi cael ei gweld yn nifer o astudiaethau.
Katrina Lacey et al (2000)
- Ymchwiliad i fewn i grwp o myfyrwyr oedd yn paratoi ar gyfer arholiad.
- Wrth cymharu gyda grwp rheoledig wedi matsio, roedd y myfyrwyr yn dangos lefel uchel o cortisol 1 awr cyn y arholiad.

12 of 42

EB2 - Cortisol

Cortisol yw hormon steroid sydd yn teulu o hormonau ac yn cael ei nabod fel glucocorticoids
Ei swyddogaeth arferol yw i chwarae rol yn y System Nerfol Canolig lle mae'n cymryd rhan gyda dysgu a cof ac yn rheoleiddio storfa glwcos ar system imiwnaidd.
Pryd mae'n cael ei rhyddhau o ganlyniad i straen mae'n lleihau sensitifrwydd i boen ac yn rhyddhau glwcos ar gyfer egni dros cyfnod o amser.
Gan gwneud ni yn fwy parod i delio gyda straen
Gallu effeithio perfformiad gwybyddol, yn anwedig ar y cof ac yn gallu lleihau ymateb imiwniadd.

13 of 42

EB2 - Effaith ar Cof

Un effaith mae gan cortisol yw effaith ar y cof
Sabrina Kuhlmann et al (2005)
- Rhoddwyd Cortisol i grwp o fenywod oedd yn cael ei gofyn i dysgu rhestr o 30 gair.
- roedd y rhai oedd wedi derbyn cortisol yn cofio llai o eiriau, yn enwedig gyda geiriau negyddol.
- Mae'r effaith yma ar y cof yn cael goblygiadau ar gyfer perfformiad o dan straen.
- Os mae cortisol yn yn cael ei rhyddhau yn amodau straenus gall hwn esbonio pam mae myfyrwir yn dweud bod ei 'mind goes blank' pryd mae nhw mynd i fewn i arholiadau.

14 of 42

EB2 - Effaith ar Iechyd

Wrthimiwnedd
- System imiwnedd fel arfer yn ymateb i pathogen fel virws gan ymosod arno.
- Pryd rydym yn wynebu straen, mae'r system imiwedd yn cael ei weld fel system nad sy'n hanfodol, felly mae'n cau lawr er mwyn anfon egni i llefydd eraill.
- Cortisol yn gwneud hyn gan lleihau llid (inflammation) sy'n cael ei achosi gan y ymateb imiwnedd.
- Os mae'r ffactorau sy'n achosi straen yn parahau, mae'r wrthimiwnedd yn parhau a gall hyn rhoi y unigolyn at risg o salwch megis annwyd, heintiau a problemau gastroberfeddol.
- Hyn yn cael ei dangos gan anhwylder prin, Syndrom Cuushing Nifer o gwaith ymchwil wedi dangos bod wrthimiwnedd yn gallu ymddangos o ganlyniad i straen.
  - Maent yn cael lefelau uchel o cortisol ac hefyd yn cael risg uchel o heintiau
- Kiecolt - Glaser et al (1984) - ymchwilio i fewn i effaith straen ar y sytem imiwnedd trwy mesur gweithgarwch celloedd lladdwr naturiol (NK) mewn 75 myfyrwr meddygol un mis cyn arholiadau a yn ystod y cyfnod ei hunain.
- Gweithgaredd NK yn llawer is yn samplau gwaed oedd wedi cael ei cymryd yn ystod yr arholiad.
- Holiadur SRRS yn cael ei cwblhau i darganfod factorau allanol

15 of 42

EB2- Gwerthusiad - Lefelau Isel o Cortisol yn Gall

Rol cortisol o achosi salwch sy'n gysylltiedig a straen yn fwy cymleth nag mae'n cael ei ymddangos yn gyntaf.
Ymchwil yn ddangos ei fod nid yn unig lefelau uchel o cortisol yn gallu achosi problemau iechyd.
ar gyfer rhan fwyaf o bobl nid ydy'r slawch yn ymddagos tan ar ol i'r ffactor straenus diflanu, er enghraifft yn ystod gwyliau ysgol neu ar ol cyfnod arholiadau.
Gostyngiad sydyn o cortisol ar ol i'r ffactor straenus diflanu yn gallu arwain i effaith llid.
Christine Helm et al (2000)
- Nifer o astudiaethau yn cysylltu lefelau isel o cortisol i nifer a cyflyrau iechyd megis chrinic fatigue syndrome a PTSD.
- Mechanwaith union dal yn anclir ond gall y cydbwysedd o cortisol dros cyfnod o amser fod fwy pwysig na yn syml cael ei rhyddhau.

16 of 42

EB2 - Gwerthusiad - Materion Mewn Astudiaethau Ymc

Sefydlu y perthynas achos a effaith rhwng rhyddhad cortisol sy'n cysylltiedig i straen a salwch dilynol yn annodd iawn.
Pryd mae pobl yn teimlo straen,mae'n tebygol byddant yn newid ei aferion bwyta, yn cael problemau cysgu, neu yfed mwy o alcohol neu caffein, pop un ohonynt hefyd yn cynyddu lefelau cortisol ac yn drysu unrhwy darganfyddion gan astudiaethau.
Gall fod yna gwahnaiaeth oedran neu gender yn y ymateb y system HPA i straen.
Nestor Lopez-Duran et al (2009)
- Amrywiad yn y rhydhad o coritisol yn plant pryd yn sefyllfa straenus.
- Oriau brig o rhyddhau cortisol yn amrywio o 10 muned i 60 muned ar ol y ffactor straenus cael ei cyflwyno.
- Bechgyn yn dangos mwy o gweithred cortisol .
- Ac felly dyle astudiaethau ymchwil ystyried hyn pryd mae'r canlyniadau yn cael ei ddadansoddi.

17 of 42

EB2 - Gwerthusiad - Straen Ddim wastad yn Gwael i'

Astudiaethau yn dangos yn rhai achosion, mae straen yn gwella gweithred y system imiwnedd.
Phil Evans et al (1994)
- Edrychodd i fewn gweithred gwrthgyrff - slgA - sy'n helpu amddiffyn yn erbyn heintiau.
- Rhaid i'r myfyrwyr gwneud araith o flaen myfyrwyr arall.
- Dangos cynydd yn slgA, tra roedd lefelau slgA yn lleihau yn ystod cyfnod arholiadau oedd wedi ymestyn dros cyfnod o wythnosau.
- Ac felly, mae Evans et al (1997) yn cynnig fod straen yn cael dau effaith ar y system imiwnedd:
  - Up-regulation (cynyddu effeithlonrwydd) am straen llym - byr tymor
  - Down-regulation (lleihau effeithlonrwydd) am straen cronig - hir dymor

18 of 42

EB2 - Gwerthusiad - Dyw Straen Ddim Wastad yn Codi

Angysondeb adraws ymchwil i wneud a ymateb y corff i straen.
Richard Lewis et al (2007)
- Adolygiad o astudiaethau wedi dangos amrywiad yn ymateb i straen arholiad yn amrywio o gostyngiad o 58% i gynnydd o 95% yn lefelau cortisiol.
  - Yn astudiaeth ei hunain darganfyddodd dim gwahaniaeth yn lefelau cortisiol fel ymateb i straen arholiad.
Wedi cael ei awgrymu fod amrywiadau yma yn ganlyniad i nifer o ffactorau megis hyd o amser parodd y straen, natur y bygythiad ar emosiwn roedd y unigolyn wedi cysylltu i'r straen.
Diffyg astudiaethau hydredol i dangos y amrywiad o lefelau cortisol dros cyfnod hir o amser.
Ac felly, mae angen mwy o ymchwil gael ei gynnal i darganfod ei rol (Miller et al, 2007)

19 of 42

Esboniad Gwahaniaethau Unigol 1: Gwydnwch

Er fod rhai pobl yn profi yr un profiadau streanus, mae pobl yn ymateb iddynt yn gwahanol ffyrdd.
Hwn wedi arwain i seicolegwyr i edrych a gwahniaethau unigol sy'n effeithio ymateb i straen.

20 of 42

EGU1 - Y Personoliaeth Gwydn

Suzanne Kobasa a Salvatore Maddi wedi awgrymu fod pobl gyda personaliaeth gwydn yn cael y gallu i delio a sefyllfaoedd straenus yn gwell.
Personoliaeth Gwydn wedi gwnued o 3 prif elfennau:
1. Rheolaeth
- Unigolion gwydn yn gweld ei hunain fel rhai sy'n cael rheolaeth dros bywydau ei hunain, yn hytrach na cael ei rheoli gan factorau allanol ac yn cael ymdeimlad o pwer personol.
- Maent yn credu gallent cymryd camau gweithredu bydd yn dylanwadu'n uniongyrchol cwrs ei fywyd.
2. Ymrywmiad
- Yn cael ymdeimlad o bwrpas a ystyr i fywyd.
- Yn chwilfrydig am pobl eraill a'r bywyd o amgylch ac hefyd yn credu s'dim ots pa mor galed mae pethau dylid wastad aros ac ymwneud yn hytrach na dieithro eich hunain o'r sefyllfa
3. Her
- Pobl yn gweld sefyllfa straenus fel cyfle am tyfiant a datblygiad.
- Derbyn fod profiadu straen a newid yn rhan o bywyd a rhywbeth i goresgyn.
- Ac felly, nid ydynt yn disgwyl bywyd i fod yn hawdd ac yn dysgu oi fethiannau a'i llwyddiannau.

21 of 42

EGU1 - Sut Mae Nodweddion Hyn yn Clystogi yn Erbyn

Cael personoliaeth gwydn yn cael ei gweld fel llwybr i gwydnwch yn erbyn straen.
Gyda'i gilydd gall nodweddion personoliaeth golygu pryd rydym yn gwynebu straen bydd unigolion yn gwneud yn well trwy prosesu strategaethau ymdopi, hunain gofal, a defnydd o gymorth cymdeithasol.
Yn ei tro, mae unigolion gwydn yn profi llai o ymateb ffisiolegol straen, megis cynydd yn pwysedd gwaed a curiad y galon.
Golygir hyn fod nhw'n llai tebygol o brofi salwch sy'n gysylltiedig a straen oherwydd nid ydynt yn profi lefelau uchel o hormonau straen fel cortisol.

22 of 42

EGU1 - Astudiaethau Ymchwil

Ymchwil cynnar gan Kobasa a Maddi wedi dangos fod y rhai gyda personoliaeth gwydn yn cael y gallu gwell i ymdopi a straen yn ei fywyd.
Defnyddiodd Suzanne Kobasa fersiwn o'r SRRS gyda holidadur a'r salwch i gymharu dau grwp o gweithredwyr busnes gwrywaidd.
Un grwp wedi profi straen uchel ac wedi dod yn sal, Profion personaliaeth wedi dangos fod y grwp oedd yn cael profiad o straen ond ddim wedi cwimpo yn sal yn cael nodweddion personoliaeth gwydnwch.
Salvatore Maddi (1987) wedi cynnal gwaith ymchwil ar gweithwyr y Bell Telephone Company oedd yn profi cyfnodau straenus o diswyddiadau a ad-drefnu.
Trydydd o'r unigolion yn dangos personoliaeth gwydn, a rhain oedd y rhai oedd yn dioddef yn llai o salwch sy'n cysylltiedig a straen megis problemau y galon a salwch meddwl fel iselder.
Ymchwil pellach wedi dangos er fod factorau fel ymarfer corff a cymorth cymdeithasol yn helpu amddiffyn yn erbyn effeithiau straen, personoliaeth gwydn yn fwy effeithiol (Kobasa et al 1986)
Paul Bartone (1999) wedi darganfod fod milwyr gyda leffelau uchel o gwydnwch yn gallu ymdopi yn gwell i straen fel canlyniad i digwyddiadau bywyd.
Milwyr gwydn yn llai tebygol o brofi canlyniadau iechyd hir dymor fel PTSD a iselder.

23 of 42

EGU1 - Gwerthuso - Gwhaniaethau Gender

Ymchwil gwreiddiol i fewn i personoliaeth gwydn gan Kobasa dim ond yn cynnwys sampl gwrywaidd a mae'n posib bydd y canlyniadau yn gwahanol i fenywod .
James Shepperd (1991) wedi uwcholeio darganfyddiadau anghyson pryd rydym yn ystyried gender a sut mae gwydnwch yn effeithio ymateb i straen.
Ymchwil wedi darganfod fod elfenau rheolaeth a ymrwymiad o personoliaeth gwydn yn rhagfynegi canlyniadau iechyd ar gyfer dynion on nid menywod.
Fallai mae rhaid ystyried rlffenau gwahanol ar gyfer gwydnch pan rydym yn edrych ar gwahniaethau gender.
Shepperd hefyd wedi awgrymu gall fod yna effaith gwahanol yn gwahanol grwpiau oedran
Effaillai y perthynas rhwng gwydnwch a straen ddim ond yn perthnasol yn menywod henach a gall hyn esbonio y anghysondeb yn y canlyniadau.

24 of 42

EGU1 - Gwerthuso - Pwysigrwydd y Tri Elfen

Maddi (2013) yn ddadlau mae rhaid cael y tri elfen o personolaieth gwydn er mwyn amddiffyn o effeithiau straen.
Er enghraifft, mae'n awgrymu fod rhai gyda lefelau uchel o rheolaeth ond isel o rhan ymrywmiad a her yn tebyg i personoliaeth math A.
Ymchwilwyr eraill yn anghytuno.
Asle SAndvik (2013) wedi astudio 21 cadetiaid llynges Norwegian yn ystod ymarfer maes straenu, casglodd sgoriau gwydn ychydig o fiwrnodau o flaen llaw, a sampl gwaed hanner trwy ffwrdd a diwedd yr ymarfer.
Er roedd pawb wedi sgorio yn uwch ar y sgoriau gwydnwch, roedd rhai yn uchel ar ymroddiad a rheolaeth ond yn llai ar her.
Cafodd hein ei galw yn y grwp gwydnwch anghydbwyesdd, ac wedi cael ei cymharu gyda grwp cydbwysedd gwydnwch.
Grwp cydbwysedd yn dangos fwy o postensial o gael ymateb imwinedd niweidiol i straen yn ei samplau gwaed.
Felly, sgorio yn isel ar her yn gallu creu chi'n fwy agored i straen yn sefyllfaoedd amwys.
Hyn yn awgrymu fod elfenau penodol or personoliaeth gwydn yn gallu chwarae mwy o rol na eraill.

25 of 42

EGU1 - Gwerthuso - Neuroticism

Steven Funk a Kent Houston (1987) wedi nodi fod yna gorgyffwrdd rhwng eitymau ar rhaddfa gwydn a'r rhai a ddefnyddir i mesur nodewddion personoliaeth neuroticism.
Er enghraifft, gall raddfa gwydn cynnwys y datganiad ' os mae rhywun yn mynd yn grac at fi, mae fel arfer ddim yn bai fi', tra fod raddfa sy'n fesur neuroticism yn defnyddio y term ' dwi'n teimlo rwyf wedi cael fy cosbi heb achos' - datganiad tebg.
Pobl gyda personoliaeth neuroticism yn dgrio (dwell) ar ei fethiannau ac yn focusu ar pethau negyddol yn ei bywyd.
Fwy tebygol o gorymestyn ei salwch.
Ac felly, cyfrangogwyr yn gwaith ymchwil gyda lefelau isel o gwydnwch, effallai nad ydynt yn fwy sal, ond yn fwy niwrotig.
Os mae Niwrotaeth yn cael ei rheoli, yna nid ydy'r perthynas rhwng gwydnwch a salwch wastad yn cael ei weld.
Modd bynnag, Funk (1992) yn awgrymu rod rhaid cael mwy o ymchwil i ddarganfod natur y perthynas rhwng y ddau.
Er enghraifft, gall fod yna trefn uwch o'r nodweddion sy'n amddiffyn o straen.

26 of 42

EGU1 - Gwerthuso - Materion Mesur Gwydnwch

Mesur gwydnwych yn dibynnu ar hunain adroddiad, sy'n cael nifer o bryderon megis Dymunoldeb Cymdeithasol.
Yn ogystal i hyn, mae yna nifer o graddfeydd sy'n cael ei ddefnyddio i mesur gwydnwch sy'n gallu creu drwysch pryd rydym yn cymharu astudiaaethau.
Unrhyw gahaniaethau yn canlyniadau yn gallu fod yn ganlyniad i gwahnaiaethau yn y rhaddfeydd.
Steven Funk (1992) yn awgrymu ymagwedd unffurf gan defnyddio DRS, ac yn honni mae'n well oherwydd mae'n mesur y tri elfen yn hafal ac yn cynnways eitemau sydd wedi ei ysgrifennu mewn ffordd positif.

27 of 42

EGU2 - Personoliaeth Math A a B

Yn y 1950'au datblygodd Meyer Friedman a Ray Rosenman theori personoliaeth seiliedig ar arsylwi ymddygiad pobl.
Sylweddolodd fod rhai unigolion yn tenser ac arddangosodd rhai ymddygiadau penodol, megis dim gallu eistedd yn llonydd am cyfnodau hir o amser, tra fod eraill yn ymlacio.
Roedd hyn wedi arwain i Friedman a Rosenman i creu gwahaniaeth rhwng dau math o personoliaeth: Math A a Math B
Personoliaeth Math A yn fwy cystadleuol a gelyniaethus.
Personoliaeth Math B yn dawelach ac yn cael y gallu gwell i mynegi teimladau

28 of 42

EGU2 - Cysylltiad Rhwng Personoliaeth Math A a Sal

Mae wedi cael ei awgrymu fod rhai gyda personoliaeth math A yn fwy tebygol o profi ymateb ymladd neu ymyrrid.
Ac felly, yn fwy tebygol o rhyddhau hormonau straen fel adrenalin y rheolaidd.
Hwn yn arwain i pwysedd gwaed a curiad y galon uchel, sy'n gallu achosi niwed i'r pibellau gwaed.
Gan cynyddu y tebygolrwydd o Clefyd Coronaidd y Galon (CHD) a stroc.

29 of 42

EGU2 - The Western Collaborative Group Study

Astudiaeth hydrydol o 3,154 o ddynion rhwng y oedran 39 and 59 ar dechrau or astudiaeth yn 1960 - 1961.
Dynion yn cael ei catigorieddio i fewn i personoliaeth math A a B gan defnyddio tasg cyfweliad.
Cywedliad yn cynnwys 25 cwestiwn am sut oeddynt yn ymdopi gyda straen pob dydd.
Er enghraifft, roedd y cyfranogwyr yn cael ei ofyn sut oeddynt yn ymdopi cyda aros mewn ciw hir.
Cyweliad yn cael ei cynnal mewn modd bryfoclyd i gesio ecbloitio personoliaeth math A.
Arsylwi y ffordd roeddynt yn ymateb i cwestiynau, megis cyfaint ei llais a cyflymder.
Ar ol 8 a hanner blwyddyn, cafodd y cyfranogwyr ei asesu: 257 wedi datblygu clefyd y galon a 70% ohnoynt yn cael personoliaeth math A.
12.8% o'r cyfranogwyr math wedi profi trawiad y galon i gymharu gyda 6% o cyfranogwyr math B.
Unigolion personoliaeth math A hefyd yn cael pwysedd gwaed uwch a colestorol na cyfranogwyr math B.
Facctorau risg arall megis ysmygu wedi cael rheoli.

30 of 42

EGU2 - Ymchwil Arall

Cysylltiad rhwng personoliaeth math A, straen a problemau dilynol wedi cael ei cefnogi gan nifer o waith ymchwil.
Framingham Heart Study - wedi lleoli yn Prifysgol Boston wedi casglu llawer o data ar ffactorau risg ar gyfer CHD ers dechrau yn 1948.
Suzanne Haynes et al (1982) wedi adrodd bod yn ei sampl roedd ymddygiad math A yn cysylltiedig a cynnydd yn y risg o CDH dros cyfnod o 10 blwyddyn.

31 of 42

EGU2 - Gwerthuso - Tystiolaeth Cefnogol

Nifer o cefnogaeth am y gwahniaeth yn ymateb ffisiolegol i straen rhwng unigolion personoliaeth math A a math B.
Gofynodd Friendman et al (1975) cyfranogwyr i cwblhau pos (puzzle) heb eu ddatrys mewn awyrgylch swnllyd, a cynnig gwobr os mae'r pos yn cael ei ddatrys.
Unigolion Personoliaeth Math A yn ymddangos yn fwy stressed a flin gan y tasg i gymharu a unigolion Personoliaeth Math B.
Dangosodd lefelau uchel o adrenalin yn ystod y cystadleaeth, a dangos dim gwahaniaeth pryd oeddynt yn gorffwys o dan amodau arferol.
Cynnig cefnogaeth am y faith fod ymateb ffisiolegol unigolion personoliaeth math A i straen yn fwy agored i problemau hir dymor fel CHD

32 of 42

EGU2 - Gwerthuso - Tystiolaeth Heriol

David Ragland a Richard Brad (1988) wedi dilyn 257 o'r garfan gwrieddiol o'r Western Collaborative Group Study 22 blwyddyn ar ol i edrych ar effeithiau hir dymor.
Er roedd ymddygiadau megis ysgymu a lefelau colesterol yn rhagfynegyddion pwysig o marwolaeth CDH.
Personliaeth Math A dim yn dangos perthynas sylweddol gyda hi.
Er roedd unigolion personoliaeth math A yn fwy tebygol na personoliaeth math B i dioddef o clefyd y galon, roedd nhw'n fwy tebygol o oroesi trawiad y galon.
Posib fod newidynnau allanol wedi cael ei cyflwyno gan y cyhoeddiad y canlyniadau cychwynnol, wedi arwain i unigolion personoliaeth math A i addasu ei ymddygiad 'stressed out' gan lleihau ymateb negatif i straen.

33 of 42

EGU2 - Gwerthuso - Tuedd Diwylliannol a Rhywedd

Astudiaeth gwreiddiol dim ond yn cynnwys dynion a nodweddion personoliaeth math A fel gwrywdod a cystadleurwydd yn gallu cael ei ystyried i fod yn nodweddion gwrywaidd.
Effallai nad ydy menywod yn dangos yr un nodweddion neuperthynas gyda straen.
Modd bynnag, adolygiad gan Linda Baker a cyd-weithwyr (1987) wedi darganfod bod menywod yn dangos nodweddion tebyg o personoliaeth math A, yn ogystal a hyn cynnwrf mwy autonomig i straen, sy'n awgrymu byddynt hefyd yn profi yr un effeithiau negyddol ar ei iechyd.
Celia Helman (1987) yn ddadlau fod y syniad o personoliaeth math A yn dangosi tuedd diwylliannol.
Cafodd ei ddatblygu yn y UDA a mae'r gwerthoedd o gweithion galed a cystadleuthol yn tueddi i ymgorffori syniadau a normau Gorllewinol, na byddant yn cael ei weld y fewn diwylliannau nad sy'n Gorllewinol.
Ac felly, mae'n awgrymu fod y syniad dim ond yn defnnyddiol pryd rydym yn edrych ar ymateb diwylliannau penodol.

34 of 42

EGU2 -Gwerthuso - Rol Gelyniaeth

Posib i nodweddion penodol sy'n cysylltiedig i personoliaeth math A yn fwy pwysig na eraill o greu unigolyn yn fwy agored i dalwch sy'n gysylltiedig a straen.
Michael Heker et al (1988) wedi ail-archwilio achosion o'r Western Collaborative Group Study, gan asessu dylanwad gwahanol cydrannau o'r personoliaeth Math A.
Wedi darganfod fo gelyniaeth yn cael y perthynas fwyaf sylweddol gyda CHD ac yn awgrymu fod personoliaeth math A yn cynnwys nifer o elfennau nad sy'n cynnyddu y risg o CHD.
Gall gwybodaeth yma fod yn defnyddiol wrth helpu personolaethau math A i ddatblyg ymateb fwy adeiladol i straen oherwydd gallynt focysu ar un cydran yn penodol o'i personoliaeth.

35 of 42

ESC1 - Digwyddiadau bywyd

Digwyddiadau bywyd yw rhai sydd angen addasiad sylweddol.
Gallu fod yn positif a negatif ond sydd ganddynt yn gyffredin y ffaith y byddant yn arwain at addasiad sylweddol a newidiadau mewn bywyd person.
Ac felly, maent yn cael ei gweld fel ffynhonnell allweddol o straen a gall arwain i salwch a effeithiau negyddol eraill.

36 of 42

ESC1 - Mesur Digwyddiadau Bywyd

Daeth Dr Thomas Holmes a diddordeb mewn ymchwilio i fewn i'r cysylltiad rhwng straen a salwch ffisiolegol.
Ei ymchwil cynnar i fewn i cleifion gyda TB yn dangos fod pobl sy'n dod yn sal wedi profi fwy o digwyddiadau aflonyddu yn y ddwy flwyddyn cyn mynd i hysbytu TB (Hawkins et al,1957)
Hyn wedi arwain Holmes, gyda Dr Richard Rahe, i ddatblygu y syniad o newidiadau bywyd. (Holmes a Rahe,1976)
Er mwyn cynnal ymchwil ar digwyddiadau bywyd roedd rhaid i nhw ddatblygu ffordd o mesur sylfaenol sy gallu cael ei ddefnyddio i cynnal ymchwil yn y maes.
Gan defnyddio ei profiadau clinigol i creu rhestr o digwyddiadau bywyd sy gallu arwain i salwch.
Gofynodd 394 o gyfranogwyr i graddio pob eitem ar y rhestr yn nhermau o faint o ailaddasu byddai angen yn bywyd person.
Roedd y rhestr yn cynnwys 50 digwyddiad.

37 of 42

ESC1 - Rhestr SRRS

Marwolaeth Priod - 100
Ysgariad - 73
Tymor yn y Carchar - 63
Salwch neu Damwain Personol - 53
Priodas - 50
Colli Swydd - 47
Ymddeol - 45
Feichiogrwydd - 40
Marwolaeth Frind Agos - 37
Newid yn Cyfrifoldebau yn y Gwaith - 29
Plant Gadael Adref - 29
Gyflawniad Personol Rhagorol - 28
Dechrau neu Gorffen Ysgol - 26
Newid Mewn Amodau Byw - 25
Newid Ysgol - 20
Gwyliau - 13
Nadolig - 12

38 of 42

ESC1 - Mesur Digwyddiadau Bywyd 2

Ar ol ddadansoddi y data datblygodd y rhestr SRRS.
Rhestr yn cynnwys 43 eitem ac gyd yn cael gwerth o enw unedau didwyddiadau bywyd (LCU)
Y eitem ar top y rhestr oedd marwolaeth priod gyda 100 LCU.
Gwerth am digwyddiad llawn straen yn gallu cael ei cyfrifo yn unrhwy astudiaeth trwy ofyn y cyfranogwyr i ticio bant faint o digwyddiadau mae nhw wedi profi o fewn cyfnod penodol o amser.
uwchaf y sgor y fwy o newidiadau bywyd mae'r person wedi profi.
Uwchaf y sgor, y fwy tebygol yw'r person o dioddef o straen ac felly salwch.
Wedi cael ei awgrymu fod sgor o 150 neu fwy yn cynyddu y tebygolrwydd o salwch sy'n gysylltiedig a straen gan 30% a sgor o 300 gan 50%

39 of 42

ESC1 - Tystiolaeth

Nifer o astudiaethau ymchwil wedi defnyddio y SRRS a fersiwnau eraill o hi o mesur digwyddiadau bywyd ac wedi cymharu canlyniadau penodol.
Er enghraifft, roedd un ymchwil gan Rahe et al 1970 yn edrych ar perthynas rhwng straen a salwch.
Roedd ymchwiliad yn defnyddio fersiwn o'r SRRS o enw SRE i asesu 2,684 personel llynges gwasanethu ar dri fordaith llynges Unol Daleithiau.
Roedd angen i'r cyfranogwyr cwblau y SRE cyn gadael daith ac yn ystod y 6-8 mis a oedd yn dilyn.
Cafodd cofnod o unrhyw salwch oedd y dynion yn profi.
Roedd y data oedd yn cael ei casglu yn dangos cydberthynas positif sylweddol o +.118 rhwng digwyddiadau bywyd straenus a salwch.
Wrth i'r nifer o digwyddiadau bywyd cynnyddu y fwy tebygol y byddai'r unigolyn yn cwympo yn sal.
O ganlyniad i digwyddiadau positif a negatif yn cael ei cynnwys yn y SRRS, mae'n ymddangos fod y newidiad yn hytrach y negatifrwydd y newidiad sy'n pwysig wrth creu straen.

40 of 42

ESC - Gwerthuso - Tystiolaeth Cefnogol

Mewn ymdrech i asesu y perthynas rhwng digwyddiadau bywyd a straen mewn ffordd mwy rheoledig.
Rhoddwyd Sheldon Cohen et al (1993) 394 cyfranogwyr cymysgedd o holiaduron i cwblhau gan gynnwys un digwyddiadau bywyd.
Yna roedd y cyfranogwyr yn angored i'r firws annwyd, rhoi mewn cwarantin a cael ei fonitro am arwyddion o henitiad.
Lefelau uchel o digwyddiadau bywyd yn cael cydberthynas positif gyda cynnydd yn y risg o gael annwyd.
Mae hwn yn awgrymu fod yna newidiadau biolegol yn gysylltiedig i'r profiad o digwyddiadau bywyd straenus sy'n arwain i ni fod yn fwy agored i haint.

41 of 42

ESC1 - Gwerthuso Cydberthynas a Achosiaeth

Problem clir gyda rhan fwyaf o ymchwil i fewn i digwyddiadau bywyd fel fynhonnell i straen yw fod ymchwil cydberthynol ac felly ddim yn profi achosiaeth.
Gall factorau arall cymryd rhan mewn cyfryngu y perthynas rhwng digwyddiadau bywyd a slawch sy'n gysylltiedig a straen.
Katherine Nuckolls et al (1972) wedi edrych ar effaith o digwyddiadau bywyd ar menywod feichiog, yn penodol nrhwy gymlethdodau roedd y menywod yn profi yn ystod y feichiogrwydd.
Darganfyddodd yr ymchwilyr fod sgor digwyddiadau bywyd yn unig dim yn cysylltiedig i gymlethdodau.
Modd bynnag, pryd roedd y sgor yn cael ei ystyried ochr yn ochr a mesuriad o cymorth cymdeithasol roedd yna perthynas clir; 90% menywod gyda sgor uchel o newidiadau bywyd ond sgor isel o gymorth gymdeithasol yn profi cymlethdod, i gymharu a 33% o rhai gyda sgor uchel o newidiadau bywyd ond sgor uchel o cymorth cymdeithasol.
Awgryma hyn fod cymorth cymdeithasol yn newidyn ymyrryd pwysig sy'n dylanwadu pa effaith bydd y newidiad bywyd yn cael ar yr unigolyn.

42 of 42