Theoriau am drosedd
- Created by: morgansavoury
- Created on: 13-11-15 10:32
Cyflwyniad - 3 esboniad am drosedd
Dros y blynyddoedd mae nifer o theoriau am drosedd wedi codi ymysg rhain yw'r theoriau:
- Biolegol
- Seicolegol (SFP yn bennaf)
- Cymdeithasol
Biolegol (Genynnau a Hormonau) - Gall genynnau effeithio ar y ffordd y byddwn yn ymddwyn rwy newid, e.e. lefelau ein hormonau a/neu niwrotroglwyddwyr.
Seicolegol - Awgrymu sawl persbectif e.e bod trosedd yn ganlyniad i ddarogan hunan gyflawnol (self-fulfilling prophecy).
Cymdeithasol - ymdygiad yn cael ei ddylanwadu gan gymddeithas sy'n arwain at drosedd
TUDALEN GWAG
Nodiadau adolygu Morgan Savoury
Canlyniadau Mednick et al. (1987)
Tabl sy'n dangos canlyniadau astudiaeth Mednick et al. gyda dros 14,000 o blant mabwysiedig
Rhieni gyda record troseddol % O feibion gyda record troseddol
Dim un 14%
Biolegol yn unig 20%
Mabwysiadol yn unig 15%
Biolegol a mabwysiadol 25%
AA2: SAMPL MAWR CYNRYCHIOLAIDD OND TUEDD DIWYLLIANOL (Falle ddim yngynrychiolaidd gan ei fod o diwylliant an-orllweinol DENMARK)
Theori Biolegol am drosedd
Patrymau teuluol - Debygol bod ffactorau biolegol yn cymryd rhan mewn drosedd gan ei fod yn tueddu i redeg mewn teuluoedd.
OSBORN & WEST (1979) - Dim ond 13% o feibion i dadau heb fod yn troseddol oedd a dyfarniadau (convictions) i gymharu a 20% o feibion gyda tadau troseddol.
AA2: TUEDD RHYWEDD (Ond yn defnyddio sampl o bechgyn, ddim yn gallu cyffredinoli i'r holl boblogaeth yn yr modd hon)
Mae astudiaethau mabwysiadu yn caniatau i seicolegwyr wirio a yw patrymau o'r fath yn ganlyniad i genynnaur plentyn neu'r amgylchedd y cartref.
- Ymddygiad plentyn yn debyg i ymddygiad eu rhieni biolgeol (ENETIG)
- Ymddygiad plentyn yn debycach i ei rhieni mabwysiadol (TROSEDD YN DELIO O'R AMGYLCHEDD)
AA2: Gallu fod yn anodd gwahanu effeithiau gennynol o effeithiau amgylcheddol. Anodd feindio sampl fawr o effeilliaid monosygotig sydd wedi ei magu ar wahan. FATERION: Teuluol yw fod gwybodaeth sensetif, personol (rhaid fod yn waliadwrus "wary") Mabwysiadol bod angen caniatad gwybodus er mwyn edrych ar record troseddol i sicrhau cyfrinachedd data.
Theori Biolegol am drosedd (2)
Genynnau troseddol?
Retz et al. (2004) - Darganfod fod berthynas rhwng un amrywiolyn gennyn sbesifig (5-HTTLPR) ag ymddygiad ymosodol. Cysylltwyd gennyn arall, NOS 1 gydag ymosodedd mewn anifeiliaid --> astudiaeth Reif et al. (2009)
Reif et al. (2009) - Astudio'r cysylltiadau rhwng byrbwylltra (recklessness) (sy'n gallu fod yn ffactor mewn trosedd) ag amrywiolynnau o'r gennyn NOS 1 mewn dynolryw.
- Bu un amlrywiolyn o'r gennyn yn fwy aml mewn oedolion gyda lefel uchel o ymddygiad ymosodol tuag at yr hunan ag eraill.
- Darganfod bod gan y pobl sydd a'r amrywiolyn yn y gennyn gyda lai o weithgaredd yn y cortecs cylchwynol anterior (ymwneud ag emosiwn a gwobr) drwy archwilio gweithgaredd ymenyddol yr unigolion
GOLYGU: Gallai'r gennyn cael effaith ar reolaeth dros ymddygiad byrbwyll
AA2 : Ddamcaniaeth geneteg gyda nifer o ddifygion, byddai'n anfoesol i atal atgynhedlu mewn pobl sydd a genynnau sy'n gysylltiedig ag ymddygiad troseddol, yn ogystal bydd roi gwybod i nhw amdanynt yn gallu arwain at labelu ag yna ddarogan hunan gyflawnol.
Theori Biolegol am drosedd (3)
RÔL HORMONAU - Ceir hormon TESTOSTERON mewn y ddau ryw, ond mae oedolion gwryw yn cynhyrchu tua 2x mwy o'r hormon na fenywod
Dargynfyddiadau Dabbs et al. (1995)
- Carchororion oedd yn euog o droseddau ymosodol a lefelau uwch o Testosteron na'r rhai yn euog am droseddau anymosodol.
- Dabbs a Hargrove (1997) yn darganfod yr un berthynas mewn carcharorion benywaidd gan awgrymu bod lefel hormonau yn ffactor allwedol mewn ymddygiad troseddol.
RÔL NIWROTROSGLWYDDWYR
Valzelli (2005) - Astudio anifeiliaid wedi dangos bod trosiant isel SEROTONIN (pa mor gyflym bydd yr niwrotrosglwyddwr yn cael ei ailgylchu ar ôl ei defnyddio) yn gysylltiedig a ymosodedd .
Virkkunen et al. (1987-89) - Darganfod fod troseddwyr ymosodol hefyn gyda lefel trosiant isel o Serotonin, a fod nhw hefyd yn fwy tebygol o gyflawni troseddau ymosodol pellach wedi iddynt gael eu rhyddhau o'r carchar
Theori Seicolegol am drosedd (SPF)
Darogan hunan-gyflawnol (Self-fulfilling Prophecy)
- Awgrymu gall stereoteipiau arsylwr effeithio yr un a arsylwir.
- Os yw arsylwr yn dal ffug gredoau ynghylch person neu grwp cymdeithasol, gall y credoau hyn newid sut bydd yr arsylwr yn ymddwyn a gall achosi i ymateb mewn ffyrdd sydd yn debygol o ennyn yr ymddygiad a disgwyliadau o'r uniolyn a arsylwir.
- Byddai hyn yn cadarnhau disgwyliadau ac ategu'r stereoteip.
e.e. Ystyried sglefr-fyrddio yn dihyryn byddai'n arwain at
- Ymddwyn yn negyddol tuag at unrhyw berson ifanc gyda sglefr-fwrdd; osgoi, gweiddi arnynt a drwgdybio eu gweithgareddau
- Labelu rhai pobl ifanc ar gam
Borden (2001) - Cyfryngau'n labelu Skaters fel "diafoliaid y werin" arwain at SFP
Rosenthal & Jacobson (1968) - Wedi darganfod bod perfformiad disgyblion yn y dosbarth yn gwella os oedd gan athrawon disgwyliadau uwch am disgyblion yna. Pa wnaeth athrawon yn disgwyl disgbl i dangos cynydd deallusol uwch fe wnaethon nhw mewn gwirionedd. SFP mewn sefyllfa realistig
Theori Seicolegol am drosedd (2) SFP
Cymhwysiad i drosedd - SFP yn awgrymu bod disgwyliadau negetif yn achosi unigolion i ymddwyn tuag at eraill mewn ffyrdd sydd yn ennyn ymdygiad troseddol am fod eu stereoteipiau yn newid rhyngweithio cymdeithasol.
e.e. Myryrwraig newydd yn cyrraedd neuadd breswyl brifysgol newydd
- Edrych yn llechwraidd (insidious)
- Myfyrwyr eraill yn ei thrin yn ddrwgdybus (suspicious) gan ei bod yn cuddio llaeth yn cefn yr oergell a gwrthod rannu
- Sylwi bod nhw yn trin hi'n wahanol --> ymateb drwy beidio a malio (care) beth maent yn meddwl gan gymryd beth mae hi eisiau or oergell
- Ymateb gwreiddiol y myfyrwyr felly wedi ysgogi ei lladrad (theft), sydd yn cadarnhau eu disgwyliadau gwreiddiol
Atgwympo - SFP yn esbonio atgwympo (recidivism). Unwaith byddwch wedi labelu yn 'droseddol' gan rhywun, mae'n anodd cael gwared a'r ddelwedd, gan fod pobl eraill yn ei hategu drwy ymddygiad tuag at troseddwr. Felly daw yn rhan o hunan-gysyniad (self-concept) rhywun gan gynhyrchu ymddygiad gwyredig (deviant) pellach
Theoriau gymdeithasol am drosedd
Theori Dysgu Cymdeithasol BANDURA (1977)
Rhaid i'r arsylwr ;
- Dalu sylw
- Gallu cofio a ailwneud yr hyn a arsylwyd
- Gyda chymhelliad i ailwneud ei ymddygiad
Gall cymhelliant fod yn ALLANOL neu'n MEWNOL
Allanol - dod o atgyfnerthiad uniongyrchol megis buddiannau a geir o ladrata neu atgyfnerthiad dirprywol (gweld model rhol yn elwa o'i ymddygiad).
Mewnol hefyd yn gallu ddeillio o uniaethu gyda'r model e.e.
Darganfu Bandura et al. (1961) fod plant yn fwy tebygol o ddynwared modelau o'r un rhyw a nhw.
Theoriau gymdeithasol am drosedd (2)
Cymhwysiad yr ThDC i drosedd
Plant sydd a rhieni yn droseddwyr, neu sydd wedi hamgylchu a modelau rol eraill droseddol, yn fwy tebygol o fod a chymhelliant mewnol ac allanol i ddynwared yr ymddygiad
Gweld oedolion yn elwa o'u troseddau (e.e gwario arian a ddygwyd/ fwynhau ymddygiad troseddol) fe cawn nhw cymhelliad allanol i'w dynwared
Uniaethu ar model rhol am bod o statws uchel --> Cynyddu'r tebygolrwydd y byddant yn dynwared yr ymddygiad troseddol.
Gwahaniaethau unigol
- Nodweddion personol y dysgwr hefyd yn cyfrif
- Unigolion gyda hunan werth isel yn fwy tebygol o ddynwared
- Hunan gwerth isel yn gysylltiedig gyda ymddygiad troseddol
GWERTHUSO : Theori Biolegol am drosedd
A yw patrymau teuluol yn fiolegol?
Bohman (1996) : Cefnogi darganfyddiadau MEDNICK et al. sydd yn ategu'r (support) theori biolegol.
Darganfu fod 12% o feibion a record troseddol gyda rhiant biolegol oedd yn droseddwr o gymharu a 7% oedd a rhiant mabwysiadol gyda rhecord troseddol.
Hyd yn oed pan oedd y rhieni mabwysiadol yn gwybod am hanes teuluol o drosedd y plentyn, nid oedd hyn ag unrhyw effaith are eu ymddygiad sy'n awgrymu fod ffactorau genetig yn fwy o bwys (more significant) nag unrhyw SFP
Cysylltiad rhwng gennynau & niwrotrosglwyddwyr
Er mwyn i gennynau gweithio, rhaid iddynt weithredu drwy fecanwaith, megis strwythur neu weithrediad yr ymenydd.
Retz et al (2004) gennyn 5HTTLPR yn rheoli agweddau o brosesu Seretonin, felly gallai'r fath gysylltiad fodoli am ymddygiadau ymosodol a byrbwyll a feindiodd gwaith Valzelli (1973) a Virkkunen (1987)
GWERTHUSO : Theori Biolegol am drosedd (2)
Cymhwysiadau defnyddiol - Caiff lefelau Seratonin eu heffeithio gan y diet gan ei fod yn cael ei gynhyrchu yn y corff o'r asid amino trytophan, ond mae lefelau uchel o asid amino ffenylanin yn gwneud cynhyrchu Serotonin yn anodd.
Moeller et al. (1996) Darganfod fod dynion ar diet anghytbwys yn mynd yn fwy ymosodol yn fuan ar ol bwyta. Mae'r melysydd artiffisial aspartam (nutrasweet) yn arbennig o uchel mewn Ffenylanin ac yn isel mewn Trytophan a dylai cael ei osgoi gan pobl gyda thueddiadau ymosodol.
Dim ond Biolegol Llawer o'r dystiolaeth sydd yn ategu'r theori fiolegol (megis gwaith Dabbs ar hormonau) yn cynnig dim ond patrymau cymharol wan, sydd yn awgrymu bod ffactorau eraill (megis yr amgylchedd) hefyd o bwys.
Felly, er ei fod yn ymddangos bod dylanwad genynnol ar ymddygiad troseddol, nid yw'n esboniad cyflawn.
Mae'n bosib bod yna ennynau 'troseddol' pellach sydd eto i'w darganfod, fyddai'n cryfhau'r achos biolegol.
GWERTHUSO: Theori Seicolegol am drosedd
Rhieni problematig?
Mandon et al. (2003) asesu disgwyliadau mamau am arferion yfed o dan oedran eu phlant yn eu harddegau. Pan oedd mamau yn credu byddai'r plant yn yfed mwy, roedd y disgwyliad hwn yn debygol o gael ei gyflawni.
AA2: Gallai'r mamau rhagfynegi ymddygiad eu phlant yn dda iawn, yn hytrach nag achosi'r ymddygiad eu hunain.
Cymhwysiad defnyddiol Gan fod disgwyliadau negyddol yn effeithio ar hunan-gysyniad (self-concept) unigolion, gall hyn gynyddu'r tuedd tuag at drosedd. Dylem felly osgoi labelu plentyn fel 'problem' oherwydd gall gwaethygu ei ymddygiad.
GWERTHUSO: Theori Cymdeithasol am drosedd
AA2: Arbrofion labordy fel eiddo Bandura ddim yn cynrychioli caffaeliad (acquisition - something you've required) ymddygiad troseddol mewn bywyd go iawn.
Tystiolaeth byd go-iawn Defnyddio data cydberthynol ynghylch amlygiad (exposure) i fodelau yn y cyfryngau ac ymddygiad troseddol.
Eron et al. (1972) Darganfod fod gydberthyniad posetif rhwng y lefel o ymosodedd mewn rhaglenni teledu a wyliwyd gan plant 7-8 oed a'u ymddygiad ymosodol. Harddegau - gryfach byth mewn bechgyn
Eron a Huesmann (1986) Oedolaeth - Y fwyaf o ymosodedd a welsai'r dynion ar y teledu fel plant, mwyaf tebygol oedden nhw o fod yn droseddwyr ymosodol.
AA2: CYDBERTHYNIAD NID ACHOS AC EFFAITH
Sensro teledu: Cymhwysiad defnyddiol - trothwy amser naw o'r gloch a dosraniadau ar gemau a filmiau. Darganfyddiadau dysgu cymdeithasol wedi dangos pwysigrwydd rheoli amlygiad (exposure) plant i fodelau.
Effeithiau teledu ar ymddygiad gwrth gymdeithasol
Cyflwyno teledu i gymunedau a'i canlyniadau
Arbrofion naturiol yn cynnig prawf byd go-iawn am theori dysgu cymdeithasol:
- Wedi arsylwi ar lefelau o ymddygiad gwrthcymdeithasol cyn ac ar ol cyflwyno teledu i gymunedau anghysbell (distant)
- Dangos modelau ymosodol nas gwelwyd cyn hynny mewn cymdeithas frodorol (native community)
Williams (1981) Canada - lefel ymosodedd corfforol a geiriol plant mewn tref yn Canada bron wedi DYBLU yn dilyn cyflwyniad teledu i'r ardal
Lefel ymosodedd mewn trefi eraill wedi cynyddu hefyd dros yr un cyfnod, roedd hyn yn llai amlwg gan awgrymu bod gwahaniaeth yn ganlyniadau i fodelau ar y teledu
Gwrthgyferbyniad :Charlton et al. (2000) dim gynydd mewn ymddygiad gwrth-gymdeithasol yn dilyn cyflwyno teledu i ynys St. Helena. Awgryma hyn nad yw cyfleuoedd am ddysgu cymdeithasol yn arwain at ymddygiad negyddol. Llaw arall : St Helena yn gymuned gyda normau sy'n nodedig (noteable) o blaid cymdeithas, gallai hyn esbonio pam bod y plant wedi effeithio llai gan teledu.
Related discussions on The Student Room
- Changing uni course »
- Criminology At University »
- Liverpool Hope University or Liverpool John Moores University »
- Personal Statement help »
- Forensics »
- Is a forensic psychologist a good job? »
- Psychology personal statement »
- course choice criminal justice w forensic psychology/crim w psych »
- choosing an undergraduate course »
- A level Options »
Comments
No comments have yet been made