Literatuurwetenschap: Personen

• 1768-1843
• bezig met hermeneutiek
• "Allgemeine Hermeneutik"
• doel van interpretatie is betekenis van de tekst in zijn unieke individualiteit te reconstrueren
• iedere tekst wordt bepaald door zijn individuele historische verschijningsvorm

• 1818-1883
• relatie literatuur en macht - ideologie
• "Die deutsche Ideologie" 1846
• "Das Kapital" 1867 (meerdere delen)
• ideologie = wijdverspreide en abstracte geheel van opvattingen en overtuigingen waarmee we voor onszelf een voorstelling maken van de wereld vals!  > ideologie als vals bewusszijn

• 1820-1895
• relatie litertuur en macht - ideologie
• "Die deutsche Ideologie" 1846
• "Das Kapital" 1867 (meerdere delen)
• ideologie = wijdverspreide en abstracte geheel van opvattingen en overtuigingen waarmee we voor onszelf een voorstelling maken van de wereld vals! > ideologie als vals bewusszijn

• 1822-1888
• vertegenwoordiger van de liberal humansim 
• "Culture and Anarchy" 1869
  • literatuur en cultuur als beschaafend en mens en maatschappij verheffend 
  • civiliseerende rol van religie nu overgenomen van literatuur

• 1833-1911
• bezig met hermeneutiek
• "Kritik der historischen Vernunft"
• verzet zich tegen causale verklaring
• want: een verschijnsel moet niet verklaard worden maar in zijn betekenis verstaanworden: een beweging van buiten (fysieke verschijningsvorm) naar binnen (geestelijke betekenis) 

• 1857-1913
• Zwitserse linguïst
• belangrijk voor structuralisme en semiotiek

"Cours de linguistique générale" 1916

• relatie tussen twee kanten van taalteken
• het betekende (signifié) concept vs. de betekenaar (signifiant) klank van woord
• arbitraire verhouding
• taal is geen transparent en neutraal medium

• betekenaar (Ferdinand de Saussure): klankbeeld of ander middel/medium dat als betekenisdrager functioneert
• betekende (Ferdinand de Saussure): de mentale voorstelling die het product is van het gebruik van een betekenaar. Betekenis.
• teken (Ferdinand de Saussure): het ontstaan van betekenis door de koppeling van een associatief geheel van een betekenaar (iets waarneembaars) en een betekende (mentale voorstelling)
• langue/parole (Ferdinand de Saussure): taal als collectief systeem/taal als individuele taaluiting 
• conventionaliteit van taal (Ferdinand de Saussure): status van talen als culturele producten die niet volgens natuurlijke wetten, maar volgens culturele codes functioneren. Dit impliceert dat de relatie tussen woord en hun betekenis geen natuurlijk gegeven is, maar het product van traditie.

• 1889-1976
• "Sein und Zeit" 1927
• ontologische radicalisering van de hermeneutiek: 
• bestaan is verstaan, verstaan is een van de meest fundamentele kenmerken van de menselijke existentie (existentiefilosofie)
• fenomenologie: directe ervaring van fenomenen, streeft naar exacte beschrijving, los van interpretatie
  • laat zich wel verbinden met hermeneutiek

• 1895-1975
• Russische literatuurwetenschapper, filosoof, criticus en semioloog
• christelijke humanist
• "Discourse in the Novel" 1935
  • dialogisme: taal altijd op iemand anders/iemands anders spreken gericht (monoloog>dialoog)
  • heteroglossia: grote hoeveelheid van interne variaties van taal ( social speech types)
    • het voorkomen van verschillende discoursen of 'talen' in een verhaal; kenmerkend voor romans

• groot invloed op poststructuralisme
• o.a. op Kristeva, Barthes en Foucault
• combinatie van Bakthins ideëen erg productief in verbinding met Foucaults discourstheorie

• 1900-2002
• Duits filosoof
• grondlegger van moderne hermeneutiek

"Wahrheit und Methode" 1960 

• verschil tussen positie van interpreet en positie van tekst (horizonnen)
• volledige reconstructie van horizon van auteur is een illusie
• interpretatie is confrontatie met horizonnen lezer en auteur
• horizon van lezer is interpretatiekader
• interpretatie is nooit af! (Wirkungsgeschichte van een tekst)

• 1908-1986
• filosofe en feministe
• existentialistische ideeën
• gender als sociale constructie
• 'vrouwelijkheid' als patroon van onderdrukking en uitbuiting van de vrouw
• "Le Deuxieme Sexe" 1949 > 'One is not born, but rather becomes, a woman'.

• (1915-1980)
• Franse filosoof, auteur en criticus
• beïnvloed door semiotiek en structuralisme
• groot invloed op poststructuralisme

• connotatie: 'verborgen', secundaire, sociaal-culturele associaties van een woord, object of beeld dat ontmaskerd kan worden door de cultuuranalist.
• denotatie: 'letterlijk, normatief betekenisniveau

"La mort de l'auteur" 1968 > de auteur is dood

"Fragments d'un discours amoureux" 1977 > 'je-t'aime' heeft geen betekenis meer, rituaal

• 1917-1992
• Litouws linguïst
• belangrijk voor de theorie van de Semiotiek

• actantieel model: model dat laat zien dat elk verhaal eenzelfde onderliggende plotstructuur heeft die bestaat uit zes rollen ('actanten') die telkens door andere instanties kunnen worden vervuld: het subject, het object, de tegenstander, de helper, de macht en de begunstigde

• 1926-1984
• Frans filosoof
• macht:
  • relatie literatuur en macht - discours
  • discours: kensystemen die zijn ingeschreven in een specifiek vocabulaire en de wereld ordenen, interpreteren en 'bekend' maken. Als zodanig structuren discoursen (onze blik op) de werkelijkheid en kunnen zij macht over ons uitoefenen.
  • "L'archéologie du savoir" 1969 > 'dicoursive formations' opdoen > dicours 

1. conditionierende functie - beperkt handeln en denken
2. filter- en selectieve functie - produceerd bepaalde vorm van kennis
3. personen of instituties wordt recht tot spreken toekend of juist afgekend
4. maken onderscheid van verscheiden domeinen mogelijk (economie, politiek...)

• heterotopie:
  • ruimte waar eigen regels gelden
  • waar eigenlijk onverenigbare dingen samenvallen
  • bv. tuin

• er bestaat geen wereld buiten de discours alleen maarwaarheidseffecten
• het subject is een historisch en cultureel bepaald constructie

• subjectpositie: de (ideologisch vastgestelde) positie die kijkers/lezers (ongemerkt) innemen ten opzichte van de gepresenteerde verhaalwereld: als kijkers/lezers zijn zij niet neutraal of autonoom, maar ervaren zij beelden en teksten altijd al vanuit een sociaal-cultureel bepaald oogpunt.Subject-positie vervangt in deze context vaak de term 'subject' om te benadrukken dat een subject mede wordt vormgegeven door de posities (de rollen of functies) die voor hem voorhanden zijn binnen de maatschappij of soicale formatie

• 1930-2004
• metaphysics of presence
• "De la grammatologie"
• "Structure, Sign and Play" > deconstructie
• 'il n'y a pas d'hors-texte' (er is niets buiten de tekst)

• différance: enerzijds het verschil (differentie) tussen betekenaars waardoor beteknis tot stand komt, anderzijds het uitstel of steeds opschuivende beweging van betekenis, waardoor nooit een eindpunt van betekenis wordt bereikt

• geb. 1930
• Franse literatuurwetenschapper
• van groot gelang voor de narratologie

• anachronie: verteltijd - verteldetijd
  • bv. analepsis, prolepsis
• focalisatie (Gérard Genette, Mieke Bal): de relatie tussen de gebeurtenissen in de verhaalwereld en het oogpunt of centrum van bewustzijn van waaruit zij zijn waargenomen. Tkesten kunnen verschuiven tussen: 
• • personagefocalisatie: gebeurtenissen, scènes of personages in het verhaal worden waargenomen door de ogen en /of via de belevingswereld van een van de personages ('filterpersonage')
  • vertellersfocalisatie: gebeurtenissen, scènes of personages in het verhaal worden waargenomen door de ogen en /of via de belevingswereld van een van de verteller
• focalisator (Gérard Genette, Mieke Bal): het subject van waaruit een verhaalwereld is waargenomen. De rol van focalisator (wie neemt een handeling of personage waar?) is te onderscheiden van de rol van verteller (wie brengt het verhaal onder woorden?). Het kan zijn dat de verteller ook de rol van focalisator op zich neemt (dan spreken wij van vertellersfocaliatie), maar de verteller kan ook de rol van focalisator overdragen aan een personage (dan spreken wij van personagefocalisatie). in de loop van het verhaal kan de focalicatie dus verschuiven van verteller naar personage, maar ook tussen personages onderling. 

• 1935-2003
• "Oriëntalism" 1978 >Oriënt is geen geocultuur maar een construct vanuit westers en koloniaal perspektief
• rechtvaardiging van kolonialisme door mensen als 'kinderen...' neerte zetten

• latente en manifeste oriëntalisme: latent = onbewust (stereotypen...) CONSTANT

                                                            manifest = concretisering in literatuur etc. VERANDERLIJK

• 'worldliness' van teksten: literatuur en andere cultuurproducten zijn intrinsiek in politieke omstandigheden betrokken
• "The Problem of Textuality: Two Exemplary Positions."
• "Culture and Imperialism" (1994)

• geb. 1941
• "Le mot, le dialogue et le roman" 1967 > concept van intertekstualiteit

• geb. 1943
• relatie literatuur en macht - discours

• circulatie van sociale energie: wisselwerking tussen literaire en niet-literaire uitdrukkingsmiddelen binnen de cultuur opgevat als een dynamisch geheel
• cultural poetics: wetenschappelijke invalshoek binnen het New Historicism die de manier bestudeert waarop cultuur geproduceerd wordt in de circulatie van sociale energie. De term 'poetics' wordt in dit verband gebruikt om te benadrukken dat de poëtica zich niet beperkt tot e literatuur en kunst, maar zich uitstrekt tot het bredere culturele domain

     > New Historicism

• geb. 1949
• Indische literatuur- en cultuurwetenschapper
• critiek aan Saids oriëntalisme (verwijt hem een koloniale denkstructuur)
• deconstructie van binaire oppositie 'zelf' - 'ander'
• hybriditeit: uitkomst van een proces waarbij aspecten van het koloniserende en gekoloniseerde subject 'onwettig' zijn vermengd. Dit proces schept een 'derde' identiteit tussen bestaande culturen en ondergraaft de geldigheid van een essentialistisch idee van identiteit als een vaststaand gegeven
• mimicry: het imiteren van de kolonisator door het gekoloniseerde subject met een verschil ('the same but not quite'). Dit verschil is bedreigend voor de kolonisator, omdat het dicht in de buurt komt van spot en parodie

• psychoanalytisch concept van ambivalentie: grens tussen 'zelf' en 'ander' instabiel

                                                                               verlangen naar en afwijzing van 'ander'

• 'de wens naar en ander die als ander herkenbaar blijft en een ander die zoals de kolonisator zélf moet worden'

• geb. 1950
• Italianse literatuurwetenschapper
• distant reading in plaats van close reading

     > grote hoeveelheiden tekst op patronen doorzoeken > transnationale trends

• geb. 1950

• geb. 1956
• "Gender Trouble" 1990 > heteroseksuele matrix > naturalisatie
• "Bodies That Matter" 1993
• "Performantive Acts and gender Consstitution" 1988
• 'Gender reality is performative which means, quite simply, that it is real only to the extent that it is performed.'
• genderperformances geen uitdruk van personelijke handelingsvrijheid (agency)

• geb. 1959
• Franse literatuurcriticus
• wereldliteratuur als prisma > afspiegeling van werkelijkheid is uitgesloten

                                                        vervorming/afzwakking van politieke, sociale, nationale,   

                                                                                                        gender- en ethnische conflicten